Paramedik Kimdir?
Ambulans hizmetlerinde, hastanede ve hastane öncesi acil sağlık alanında görev alan paramedikler ile ilgili kısa ve kapsamlı bir yazı.
Ambulans hizmetlerinde; acil hekimliği sertifika eğitim programlarını tamamlamış, 112 Komuta Kontrol Merkezi (KKM) ve/veya ambulanslarda çalışan tıp eğitimi almış doktorlar ile hastane öncesi acil sağlık alanında eğitim almış Acil Tıp Teknisyeni(ATT) ve paramedikler görev alırlar.
Hasta ve yaralılara acil tıbbi bakımı hastane dışında profesyonel bir şekilde başlatan, ambulansta nakil esnasında devam ettiren, acil servise hastayı teslim edinceye kadar görevi devam eden, aynı zamanda ambulans sürücülüğü de yapabilen ön lisans diplomalı sağlık personeline paramedik denir.
Kısacası paramedik profesyonel cankurtarandır (Gostak, 2011).
Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği’ne[1]göre, hekim bulunmayan kamu ve özel tüm acil yardım ambulanslarında paramedik bulundurulması zorunludur.
Devreye uzman sağlık personellerinin girdiği acil tıbbın ikinci aşaması, ambulanslar ile acil sağlık araçlarında sunulan hizmetler ve bu alanlarda görev alan personellerin müdahalelerinden oluşmaktadır.
Ülkemizde ambulansların bir kısmında halen hekim bulunmakla birlikte çoğunluğunda paramedik[2]ve acil tıp teknisyenleri görev almaktadır.
Özellikle Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP)ile birlikte doktorların aile hekimliğine geçirilmesi ve acil sağlık hizmetleri alanında görev alan hekimlerin sistemden çekilmesinin ardından bu alanda hızlı bir şekilde paramedik ve ATT istihdamının yolu açılmıştır. Ancak paramediklerin sisteme girmeleri ile birlikte bu seferki kaygı paramediklerin rol ve sorumluluklarını yerine getirememeleri olmuştur. Çünkü Türk sağlık sisteminde acil tıbbi girişim ve ilaç kullanımı gibi uygulamalar sadece hekimlerin rol ve sorumlulukları içerisinde tanımlanan görevlerdi (Çelikli, 2016).
2005 yılında Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un 7.maddesinde ‘Acil tıbbi yardım ve bakım ile sınırlı kalmak ve Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmeliğinde belirtilmek kaydıyla acil tıp teknikerleri ve acil tıp teknisyenleri hastaya müdahale edebilir, bu hususta lazım gelen iş ve işlemleri yapabilirler’ şeklindeki değişiklikle birlikte paramedik ve ATT’lerin rol ve sorumlulukları yasal zemine oturtulmuştur.
Ayrıca 2006 yılında yayınlanan 26369 sayılı Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği’nde; ‘kara ambulanslarında en az bir hekim ve/veya ambulans ve acil bakım teknikeri bulundurulur’ şeklindeki ifade ile ‘hekim bulundurulmayan ambulanslarda hasta kabininde nakil esnasında hastaya müdahale etmek üzere görev yapan personelden en az biri ambulans ve acil bakım teknikeri olmak zorundadır’ ifadesi ambulanslarda, hekim bulundurulma zorunluluğunu ortadan kaldırarak hekim bulunmayan ambulanslarda paramedik bulundurma zorunluluğunu getirmiştir.
2007 yılında yayınlanan Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile paramedik ve ATT’lerin acil sağlık hizmetlerindeki görev ve yetkileri tanımlanmıştır. 26 Mart 2009 tarih ve 27181 sayılı Ambulans ve Acil Bakım Teknikerleri ile Acil Tıp Teknisyenlerinin Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Tebliğ yayınlandıktan sonra ise ASH’de, belirtilen protokoller çerçevesinde paramedik ve ATT’lerin yetkilendirilmesi sağlanmıştır.
Ambulans ve Acil Bakım Teknikerleri (AABT)’nin acil tıbbi yardım ve bakım ile sınırlı olmak kaydıyla tıbbi görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır:
· İntravenöz (IV)girişim yapmak,
· Hastaneye varıncaya kadar kabul edilen acil ilaçları ve sıvıları kullanmak,
· Oksijen uygulaması yapmak,
· Endotrakeal entübasyon uygulamasını yapmak,
· Kardiyo-pulmoner resüsitasyon (CPR) ve defibrilasyon yapmak,
· Travma stabilizasyonunu yaparak hastanın nakle uygun hale gelmesini sağlamak,
· Uygun taşıma tekniklerini bilmek ve uygulamak,
· Monitörizasyon ve defibrilasyon uygulamak,
· Kırık, çıkık ve burkulmalarda stabilizasyonu sağlamak,
· Yara kapatma ve basit kanama kontrolü yapmak,
· Acil doğum durumunda doğum eylemine yardımcı olmaktır.
AABT’ler bu yetkilerini sadece hastane öncesi alanda görev yapan hekimsiz ambulanslar ile acil sağlık araçlarında ilgili eğitimleri aldıktan sonra ve hastane öncesi acil tıbbi yardım ve bakım akış şemalarına göre uygulayabilmektedirler.
Paramediklerin yetkilerini kullanabilmeleri için mezuniyet sonrası almaları gereken zorunlu eğitim programları aşağıda gösterilmiştir.
BİLGİLENDİRME: Paramedik mesleğinin tarihsel gelişimi ile ilgili daha detaylı bilgilere Dünyada ve Ülkemizde Acil Tıp Sistemleri isimli kitaptan ulaşabilirsiniz. Kitaba ulaşmak için tıklayın: Dünyada ve Ülkemizde Acil Tıp Sistemleri
[1]Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği, RG: 07.12.2006, Sayı: 26369 [2]Paramedik mesleğinin tanımı başlıkta yapılmakla birlikte bu bölümde paramedik mesleği için; Paramedik/Ambulans ve Acil Bakım Teknikeri/Acil Tıp Teknikeri şeklindeki ifadeler de kullanılmaktadır.